Chuyển tới các trang khác: Hóa học hữu cơ, Cấu trúc của các hợp chất hữu cơ, Toàn cầu rộng lớn của hóa học.
Đang xem: Tên iupac là gì
Để mở phần Hóa hữu cơ mở rộng, chúng ta bước vào một phần rất thân thuộc nhưng cũng rất xa lạ: phần Danh pháp. Lần này mình sẽ ko nói lung tung nữa nhưng mà sẽ đi thẳng vào vấn đề chính. Nội dung của trang này sẽ bao gồm:
1. Danh pháp là gì?
Nếu bạn tìm kiếm trên mạng, có thể bạn sẽ ko tìm thấy khái niệm rõ ràng về danh pháp. Tất cả những gì bạn có thể tìm thấy có thể được tóm gọn lại là: danh pháp của một chất là Tên của chất đó.
Theo tôi, danh pháp có thể được hiểu như sau:
Tên = tênNước pháp = quy tắc, quy tắc, v.v.
Nói một cách đơn giản: Danh pháp là tên gọi theo quy tắc. Quy tắc nhưng mà các nhà khoa học đã thống nhất để đặt tên cho các chất hóa học dựa trên Liên minh Quốc tế về Hóa học Ứng dụng và Tinh khiết (IUPAC). Do đó, chỉ định quy chuẩn IUPAC được gọi ngắn gọn là Tên IUPAC hoặc Danh pháp IUPAC.
Hình 1. Ví dụ về quy tắc danh pháp IUPAC
Hóa chất có thể có các tên sau:
Tên IUPAC / Danh pháp IUPAC: là tên được tạo nên dựa trên các quy tắc do IUPAC đưa ra. Ví dụ, CH3CH2OH được gọi là etanol.Tên ko phải IUPAC: là tên được tạo nên một phần dựa trên các quy tắc IUPAC, với những thay đổi nhỏ, và dựa trên các chất gần với nó để đặt tên. Ví dụ, CH3CH2OH được gọi là rượu etylic vì nó có một nhóm chức rượu và một gốc hiđrocacbon etylic.Tên gọi chung: là tên được tạo nên dựa trên các sự kiện, sự vật gắn liền với nó. Tên thông thường sẽ không phù hợp nhiều tới danh pháp IUPAC. Ví dụ, CH3COOH được gọi là axit axetic, vì axetum trong tiếng Latinh có tức là Giấm và chất này có tính axit.Vài cái tên khác: một số phân tử sinh vật học có cấu trúc rất phức tạp, vì vậy các nhà khoa học ko sử dụng các quy tắc để đặt tên cho chúng, nhưng mà đặt cho chúng một số tên ngắn và cụ thể. Ví dụ: phân tử đường (glucose, fructose, v.v.), vitamin, hoặc phân tử thuốc, v.v.
Trên thực tiễn, sự phân biệt này ko giúp ích gì cho các nhà hóa học, nó chỉ làm mọi thứ rối tung lên, vì vậy bạn sẽ ko tìm thấy bất kỳ nhà hóa học nào phân loại rõ ràng các kiểu đặt tên này. Do đó, bất kỳ cách đặt tên nào ko tuân thủ đầy đủ các quy tắc IUPAC đều được coi là tên thông thường (tên ko thuộc IUPAC). Nói ngắn gọn, các nhà khoa học chỉ phân biệt được 2 loại tên: theo IUPAC và ko theo IUPAC.
IUPAC dựa vào cấu trúc của chất hữu cơ để đưa ra quy tắc đặt tên. Vì cấu trúc của các chất hữu cơ thực sự rất phức tạp, quy tắc IUPAC cũng rất nhiều, ko thể thống kê hết trong một vài ngày. Thậm chí, để có thể hiểu được toàn thể cách đặt tên nhưng mà IUPAC đưa ra, bạn có thể mất vài tháng, đôi lúc là vài năm tới vài thập kỷ nghiên cứu siêng năng. Vì vậy, mặc dù đó là một quy tắc quốc tế, nhưng ko phải tất cả các chất đều được đặt tên theo IUPAC. Có một số chất do cấu tạo quá phức tạp nên các nhà khoa học sẽ có những tên gọi và ký hiệu không giống nhau để chỉ chất đó. Ví dụ: vitamin B12, cholesterol, sucrose, v.v.
Xem thêm: Bất Cứ Điều Gì Sẽ Là Ý Nghĩa? Chuyện gì tới sẽ tới
Một xem xét khác là: như tôi đã nói ở trên, danh pháp là một tên quy tắc. Do đó, mỗi lúc tôi nói “danh pháp”bạn nên hiểu điều đó là tên theo IUPAC. Và mỗi lúc tôi chỉ nói “Tên”thì bạn nên hiểu rằng là một tên khác của quy tắc IUPAC.
2. Vì sao biết về danh pháp?
Spoiler: đọc cho vui
Lấy một ví dụ đơn giản như sau: Bạn An ở Việt Nam đã tổng hợp ra một loại rượu mới, và bạn An đặt tên là anol. Tuy nhiên, đồng thời đó, một thầy thuốc ở nước ngoài cũng đã tổng hợp được loại rượu này, nhưng ông đặt tên là johnol. Hai nhà khoa học này đã nói chuyện với nhau, một người nói anol, người kia gọi là johnol. Tưởng rằng họ đang nói về 2 chất không giống nhau, nhưng thực ra chúng là cùng một chất. Điều này lại dẫn tới hàng nghìn hệ lụy về sau. Vì vậy, các nhà khoa học cần có một hệ thống quy tắc nhất mực để có thể thống nhất với nhau trong việc đặt tên cho các chất. Và từ đó danh pháp IUPAC ra đời.
Nói một cách đơn giản, mục tiêu chính của IUPAC là Thống nhất 1 tên cho mỗi chất, tránh nhầm lẫn lúc các nhà khoa học trao đổi với nhau. Nếu chúng ta biết tên IUPAC của một chất, chúng ta có thể rút ra sức thức cấu tạo và đôi lúc cả cấu trúc ko gian của nó. Trái lại, nếu chúng ta biết công thức cấu tạo (và đôi lúc theo ko gian) của một chất, chúng ta có thể viết tên IUPAC của chất đó. Và nếu bạn ko biết gì về danh pháp, nó thực sự đáng sợ !!!!
Như đã nói ở trên, bạn phải hiểu danh pháp IUPACnhưng các bạn ko cần phải làm chủ nó tới cùng. Trên thực tiễn, các nhà hóa học hữu cơ ko chuyên về danh pháp chỉ quan tâm tới danh pháp ở một mức độ vừa đủ. Vì vậy, tôi cũng ko mong rằng bạn sẽ học thật sâu về vấn đề danh pháp nhưng mà chỉ cần học đủ là có thể sử dụng được.
3. Quy tắc gọi tên một chất hữu cơ
Tóm tắt các quy tắc
Các quy tắc đặt tên IUPAC rất nhiều và rất dài. Thông thường, các nhà hóa học ko chuyên về danh pháp ko cần phải học và nhớ tất cả các quy tắc đặt tên. Vì vậy, ở đây, tôi viết một phiên bản khác của cách đặt tên IUPAC, ở mức độ ngắn gọn hơn, dễ hiểu hơn và đơn giản hơn IUPAC rất nhiều.
Cấu trúc của một danh phápXác định chuỗi chính và các nhóm tác dụngGọi tên các mạch nhánhTiền tố chungĐặt tên ko phải MANCUD. hợp chất đa vòngGọi tên các hợp chất spiroVí dụ cụ thể về đặt tên IUPACMột số tên thông dụng cần xem xét
Nếu bạn đã đọc xong phần này và vẫn còn nhiều thắc mắc, vui lòng đọc phần tiếp theo (là tất cả về quy tắc đặt tên IUPAC).
Dưới đây sẽ là bản dịch tiếng Việt của IUPAC hướng dẫn cách gọi tên các hợp chất hữu cơ của Henri A. Favre và Warren H. Powell. Cuốn sách này do chính IUPAC xuất bản năm 2013, tới nay (2019) vẫn chưa có bản cập nhật mới. Tất cả các mục dưới đây tôi sẽ dịch cuốn sách, kèm theo một vài nhận xét của tôi. Tôi sẽ cập nhật ngay lúc IUPAC phát hành phiên bản mới.
Cảm ơn bạnCác thuật ngữ được sử dụng trong cuốn sách nàyChương P-1: Nguyên tắc chungChương P-2: Hiđrua gốcChương P-3: Nhóm chức và nhóm thếChương P-4: Quy tắc xây dựng danh phápChương P-5: Lựa chọn PIN và danh pháp của các hợp chất hữu cơChương P-6: Ứng dụng cho các nhóm chất cụ thểChương P-7: Gốc tự do, ion và những thứ tương tựChương P-8: Hợp chất chứa đồng vịChương 9: Khái niệm cấu hình và cấu hìnhChương 10: Khung cấu trúc cho các hợp chất tự nhiên và các hợp chất liên quanPhụ lục 1Phụ lục 2Phụ lục 3
Chúc bạn may mắn lúc học được danh pháp này (Amazon.com) thay vì tìm kiếm phiên bản vi phạm bản quyền trên google. Các tác giả của cuốn sách này đã dành rất nhiều thời kì và công sức để phân phối cho bạn những thông tin hữu ích tương tự, tôi mong bạn tôn trọng bản quyền.. Nếu bạn cảm thấy rằng giá của cuốn sách này quá cao so với bạn, thì bạn có thể cân nhắc ko sắm nó. Bạn ko thực sự cần sử dụng cuốn sách này nếu bạn ko có ý định học chuyên sâu về Hóa học nói chung (và Hóa học hữu cơ nói riêng), và ngay cả sinh viên đại học cũng ko cần. Điều cần thiết là phải hiểu toàn thể nội dung của cuốn sách này.
ABDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
Để tránh gây nhầm lẫn cho người đọc, tôi ko tách riêng một trang tên gọi chung cho các hợp chất tự nhiên, hợp chất sinh vật học hoặc thuốc, nhưng tôi sẽ đưa vào các tên thông dụng trong các liên kết trên.
Xem thêm: “Bộ điều khiển truy cập mạng (Nac là gì? Triệu chứng & Thuốc.)
Một lần nữa, tôi muốn nhấn mạnh rằng: những cái tên thông dụng ở trên chỉ mang tính chất tham khảo, ko phải để học thuộc lòng.
5. Tham khảo Danh pháp
IUPAC ko có tài nguyên trực tuyến miễn phí để đặt tên cho các tài liệu tham khảo. Tuy nhiên, bạn có thể tham khảo các liên kết sau:
Bạn thấy bài viết Các Cách Gọi Tên Iupac Là Gì, Danh Pháp Các Hợp Chất Hữu Cơ có khắc phục đươc vấn đề bạn tìm hiểu ko?, nếu ko hãy comment góp ý thêm về Các Cách Gọi Tên Iupac Là Gì, Danh Pháp Các Hợp Chất Hữu Cơ bên dưới để yt2byt.edu.vn có thể thay đổi & cải thiện nội dung tốt hơn cho độc giả nhé! Cám ơn bạn đã ghé thăm Website Thịnh Long Blog Giáo dục
Phân mục: Hỏi đáp
Nguồn: yt2byt.edu.vn
